Hamos vidru iha Portal Aprovisionamentu

Iha konferensia Inisiativa Transparensia iha Industria Ekstrativa (EITI) iha fulan kotuk, Ministra Finansa  loke oituan sesaun foun Portal Transparensia nian kona-ba aprovisionamentu. La’o Hamutuk apresia ba inisiativa ne’e, ne’ebe sei lori Timor-Leste ba iha diresaun ne’ebe los, aumenta informasaun publiku no hamenus posibilidade ba kolusaun no korupsaun.

Maske dalaruma susar atu utiliza no presiza asesu internet, Portal ne’e kompostu husi informasaun sira ne’ebe iha valor kona-ba kontratu sira ne’ebe asina durante tinan tolu liu ba. Ami download ona informasaun sira husi portal ne’e kona-ba kontratu 288 ne’ebe nia valor kada projeitu nian tokon $250 ba leten no tau iha spreadsheet ho tu-tuir malu ne’ebe bele halo informasaun ne’e sai fasil atu hetan asesu.

Husi biliaun $1,100 iha lista kontratu nian, miliaun $844 (inklui kontratu ne’en husi kontratu boot hitu) gasta ona ba eletrisidade. Kontratu boot ne’ebe entrega iha fulan Setembru liu ba hamutuk tokon $406 ba Puri Akraya Engineering atu hari sentral eletrisidade oleo pezadu iha Hera no Betano. Infelizmente, kontratu ida ne’e laiha tenderizasaun publiku no asina deit ho kompania ne’ebe foin harii husi Indonezia, ne’ebe nia asoens 69% kaer husi kompania ida husi Ilha Virgin Britaniku nian, “Dooks Group Holding Ltd.”

Portal la hatudu  sai projeitu barak ne’ebe nakloke ba tenderizasaun

Infelizmente portal ne’e  la inklui buat barak kona-ba “Oportunidade Negosiu,” maibe hatudu deit tenderizasaun nakloke tolu, rua husi ne’e taka ona iha Agustu. No iha parte seluk Tenderizasaun Foun iha website Ministeriu Finansa nian hatudu tenderizasaun nakloke hat, no hat seluk hein atu fo kontratu.

Tenderizasaun nakloke iha parte Ministeriu Finansa nian inklui ida ba konsultan atu halao Avaliasaun ba Impaktu Ambiental ba projeitu infraestrutura petroleu Tasi Mane.

Dalaruma ida ne’ebe interesante liu mak 'intende atu entrega' kontratu tokon $100 hodi importa 9,237 uma pre-fabrikadu ba programa MDG-Suco ne’ebe sei hari uma lima iha kada aldeia iha Timor-Leste durante tinan 2011. Kontratu ba Carya Timor-Leste no Jonize Construction ne’e liu dala rua ba montante tokon $44.6 ne’ebe aloko husi Orsamentu Jeral Estadu 2011 nian ba projeitu ne’e. Tenderizasaun orizinal (dokumentu konkursu  3.5 MB), atu importa no harii uma 11,855 ho $4,000 ba kada uma, maibe kontratu ne’ebe foin dadaun ne’ebe asina ne’e halo kustu kada uma sei sai ba $10,800. Governu hamenus numeru uma nian hafoin Carya/Jonize halo tender ho tokon $144 “tamba ho orsamentu menus ne’be Governu hasoru.”

La’o Hamutuk konkorda ho kontrator lokal sira katak projeitu ida ne’e nudar lakon oportunidade ida atu uza osan povo nian hodi suporta servisu lokal no negosiu kiik sira, no uza material konstrusaun lokal, maske Governu hateten katak razaun atu importa "uma standar, pre-fabrikadu… atu kompleta konstrusaun ba uma foun sira iha tempu ida ne’ebe apertadu liu.” Aleinde ne’e, husu kompania ida deit atu importa no hari uma rihun sanulu esklui tiha negosiu kiik sira husi konkursu tenderizasaun nian. Ami mos kestiona ho parte material rezerva ne’ebe importa mai (suku cadang) no konhesimentu atu halo manutensaun ba uma sira ne’ebe harii ba povo iha area rural sira hodi hela ba bainhira kompania ne’ebe importa sasan sira ne’e sai ona.