29 March 2012

Regulador Petroliferu hetan asistensia saude ne’ebe diak liu


Durante fulan ne’e, Autoridade National Petroleu (ANP) Timor-Leste publika sira nia anunsiu iha jornal lokal balu, buka klinika privadu lokal ida ka hospital ne’ebe bele fo asistensia saude ba sira nia staf no sira nia familia. Hanesan ema seluk iha Timor-Leste, sira la satisfas ho nivel asistensia saude ne’ebe fornese husi sistema saude publiku nian no buka hela buat ruma ne’ebe diak liu tan.

La’o Hamutuk fahe preokupasaun sira nian, no ami dala barak husu ba Governu atu gasta barak ba servisu saude duke alokasaun 3.3% deit iha Orsamentu Jeral Estadu 2012, menus liu kompara ho nasaun subdezenvolvidu sira. Maibe ami sente la kontente bainhira regulador iha seitor petroleu no gas deside atu gasta osan husi povo Timor-Leste nia rekursu naturais atu hetan asistensia saude ne’ebe diak liu ba sira nia an duke funsionariu publiku sira seluk.

Bainhira Konsellu Ministru kria ANP iha 2008, La’o Hamutuk foti sai kestaun sira kona-ba ANP nia orsamentu no oinsa atu foti desizaun, ne’ebe la sujeitu ba administrative demokratiku no prosesu fiskalizasaun ne’ebe aplikavel ba instituisaun estadu sira seluk. Ami mos preokupa katak ANP hetan rendimentu direita husi kompania petroleu sira, ne’ebe viola tiha prinsipiu ne’ebe hakerek iha Lei Fundu Petroliferu 2005 ne’ebe hateten katak reseitas petroleu tomak tenke ba rai iha Fundu Petrolifeiru (Artigu 6.1) no aloka liu husi Orsamentu Estadu ne’ebe aprovadu husi Parlamentu (Artigu 7).

Maske prosesu orsamentu ANP nian la transparente ka nakloke ba partisipasaun Parlamentar, ANP publika sira nia relatoriu ne’ebe hatudu katak ANP hetan tokon $1.8 husi Orsamentu Estadu no tokon $4.0 husi taxa no kustu sira ne’ebe selu husi kompania petroleu durante 2011. (Kompania sira mos selu tokon $3,232 ba iha Fundu Petroliferu.) ANP gasta tokon $5.99 iha tinan kotuk, hanesan hatudu iha grafiku de pizza. Ami lahatene osan hira mak sira planea atu gasta ba asistensia saude ba sira nia funsionariu sira iha tinan ida ne’e, ka kategora despeza saida mak ANP atu uza ba ida ne’e.

Iha nasaun barak ne’ebe afeita ho malisan rekursu, ema ho oportunidade atu lasu osan husi atividade petroleu no gas sai privileiju ida, iha klase koruptu. Ami la hanoin katak buat ne’e akontese ona iha Timor-Leste, no espera katak buat ne’e sei nunka mais akontese. Fo atensaun maka’as ba.

4 comments:

  1. nusa fali mak mak espesial hela deit...parese sira nia moras mak makas liu karik....

    abaixo, apaga, hakotu, hapara exclusivismo no hahalo at mak bele dehan korupsaun hirak ne...

    Tempu agora to ona, bai hira tan...Ba oin terus bot komesa mai dadaun....

    ReplyDelete
  2. Hau hanoin idane'e sala. Tanba osan estadu nian, sira funsionariu hanesan mos funsionariu sira seluk, nusa'a tenke hetan tratamentu espesial? No tanba sa'a sira deisidi mesmesak atu uza osan estadu nian, nusa'a la liu hosi parlamentu? nusa'a la uza servisu saúde estadu nian?

    ReplyDelete
  3. ANP tau sira nia interese Privadu ka Interese institusional nian aas liu duke interese Nasional...tenki Klarifika tamba rendimentu nebe ANP iha nee halo ba saida no ninia benefisiu iha nebe....??? Hot-hotu iha direitu hanesan lalika halo fali sistema nebe benefisia deit ba Grupu ida ka Institusaun nian politika foer...???

    ReplyDelete