Kuarta Feira, 6 Fevreiru 2013, Parlamentu Nasionál aprova jeneralidade ba Orsamentu Estadu 2013. Deputadu 40 hosi Bloku Koligasaun vota a favor no Deputadu 25 hosi Fretilin abstain.
Loron primeiru ba diskusaun espesialidade nian, Parlamentu Nasionál deside ona iha plenária atu estabelese Komisaun Eventual ba Rekolla no Analisa Proposta ba Alterasaun Consesuais ba Proposta Orsamentu Jerál Estadu 2013. Komisaun Eventual ida ne’e kompostu hosi Prezidente no Vice Prezidente Parlamentu, deputadu na’in neen hosi Bankada Fretilin, reprezentante ida hosi kada bankada sira seluk, no Prezidente Komisaun espesializadu permanente hotu.
Servisu Komisaun Eventual ida ne’e atu rekolla, diskute no aprezenta alterasaun ne’ebé mai hosi desizaun konsensu entre bankada hodi lori ba aprovasaun iha plenária lahó diskusaun ho conteudo. Durasaun servisu ba Komisaun Eventual ida ne’e durante loron tolu nia laran, no taka ba públiku. Jornalista no organizasaun sosiedade sivíl sira labele akompaña, maibé partisipa de’it hosi membru Governu, peritu no asesor sira hosi Governu.
La’o Hamutuk hanoin katak maske Komisaun Eventual ida ne’e fó espasu no podér lejizlativa ba opozisaun atu kontribui kompara ho lejislatura anterior, maibé bainhira lahó partisipasaun hosi públiku hatudu katak prosesu ida ne’e hafraku tiha Timor-Leste nia transparénsia iha prosesu halo orsamentál.
Durante ne’e, La’o Hamutuk orgullu ba Timor-Leste, liu-liu ba Parlamentu ne’ebe sai promotór no mata dalan ba transparénsia orsamental ba nasaun sira seluk. Ita nia prosesu diskusaun orsamentál iha Parlamentu nakloke tebes ba públiku, ho kobertura direta ba debates plenária hosi Televizaun no Radio, no mós sosiedade sivíl sira, hanesan La’o Hamutuk hetan lisensa atu partisipa iha diskusaun Komisaun C no Komisaun balu nian. Maibé ho enkontru segredu hosi Komisaun Eventual ida ne’e, ami ta’uk no sei triste liu bainhira ida ne’e sei halo Timor-Leste nia nivel transparénsia sei tun tan ba bei-beik iha mundu.
Foin daudauk ne’e Open Budget Survey iha 2012, survey ida ne’ebé atu sukat nivel transparénsia iha prosesu orsamentu estadu hosi kada nasaun nian, hatudu katak Timor-Leste nia valor (score) iha 36 hosi 100, valor ne’e hadi’ak uitoan kompara iha tinan 2010 ne’ebé Timor-Leste nia valor iha 34 hosi 100. Maske hadi’ak uitoan, valor Timor-Leste nian ne’e nafatin ki’ik kompara ho Indonézia, Malázia no Filipina. Ita di’ak uitoan kompara ho Cambodia, Myanmar no Vietnam, hodi hatudu katak Timor-Leste fornese informasaun uitoan liu ba públiku kona-ba prosesu orsamentu estadu nian. Bainhira prosesu orsamentál ne’e la transparente, ida ne’e sei hafraku demokrasia, tanba limite partisipasaun no envolvimentu sidadaun sira nian iha prosesu foti desizaun. Aleinde ida ne’e, menus transparénsia ne’e dala barak hafasil ukun-na’in sira atu uza rekursu estadu nian ho laloos ba interese grupu, pesoál ka korrupsaun, ne’ebé halo povu sira nafatin labele hetan benefísiu hosi estadu no sempre moris iha kondisaun ne’ebé kiak.
Atu hetan informasaun tan kona ba Orsamentu Jerál Estadu 2013, liga ba La'o Hamutuk nia website.
Posts
No comments:
Post a Comment